Gebruik jij altijd bouillonblokjes? Deed ik ook. Lekker makkelijk, zo’n blokje smaak.
Maar helaas staan veel van die blokjes bol van de toevoegingen.
Ik pak er even random eentje uit: de kippenbouillonblokjes van Maggi. Hoofdingrediënt: zout. Gevolgd door smaakversterker E621 (MSG). Oh en ook nog wat glucosestroop, aroma’s, gistextract en kleurstof. Laat maar liggen.
De blokjes van Zonnatura lijken een redelijke optie, maar een blik op de ingrediëntenlijst laat zien dat het hoofdbestanddeel aardappelzetmeel is, gevolgd door zeezout. Aardappel(zetmeel) vermijden we bij AIP en Paleo, dus die blokjes vallen ook af.
What to do, what to do? Zelf maken!
Je bent echt niet veroordeeld tot een leven (of maanden) lang flauwe soep. Maar ik ga er geen doekjes om winden: bottenbouillon maken kost meer moeite dan even een bouillonblokje in je soep verkruimelen. Het is wél veel gezonder, past in het AIP- en Paleodieet en je maakt in één keer een grote hoeveelheid zodat je voorlopig even vooruit kunt.
Waarvoor kun je bottenbouillon gebruiken
Behalve als basis voor je soep, kun je bottenbouillon ook als tussendoortje drinken. Daarnaast gebruik ik het wel eens als basis voor een saus of om een kipfilet in te koken die ik vervolgens met twee vorken uit elkaar haal (zie dit recept voor een heerlijke Pulled Chicken Avocado Salade).
Bottenbouillon is gezond
Botten bevatten veel mineralen zoals calcium, magnesium, kalium, fosfor en meer. Daarnaast bevatten ze collageen, wat door het koken omgezet wordt in gelatine. Collageen en gelatine voorzien ons lichaam van aminozuren, wat weer belangrijke bouwstoffen zijn voor onze botten, gewrichten, huid, nagels en haren. Een specifiek aminozuur, genaamd glutamine, lijkt voornamelijk werkzaam bij het herstellen van een lekkende darm.
Maar het moet gezegd worden: er zijn weinig tot geen onderzoeken die bewijs leveren dat bottenbouillon gezond is. Er zijn zelfs bronnen die zeggen dat de voedingswaarde van bottenbouillon overschat wordt.
Hoe dan ook. Het is in elk geval een stuk gezonder dan bouillonblokjes!
Ingrediënten en vervangers
Welke botten gebruik je?
Voor een goede bottenbouillon kun je verschillende botten gebruiken. De meest voor de hand liggende zijn kippen- of runderbotten. Denk aan runderknieën, mergpijpjes en een kipkarkas. Maar ook kippenpoten (dus de voeten) bevatten veel collageen en zijn goed bruikbaar, als je het aandurft! Ik koop graag biologische botten bij de slager. Daarnaast bewaar ik wel eens een kipkarkas als ik een hele kip heb bereid in de Airfryer.
Je kunt natuurlijk ook een bouillon met bijvoorbeeld alleen kip maken, voor een kippenbouillon.
Bewaar je groentenafval
De kontjes van wortels, uienschillen, broccolistronkjes, stronkjes van de bleekselderij, pastinaakschillen… Bewaren! Ik heb in de vriezer altijd een grote ziplockzak liggen waar ik groentenafval in doe. Zodra ik de bouillon ga maken dump ik de hele zak (nou ja, de inhoud natuurlijk) erbij.
Kruiden en specerijen
Verse kruiden bevatten veel vitaminen en mineralen, maar geven ook een heerlijke smaak aan je bouillon. Eigenlijk kan alles: selderij, peterselie, rozemarijn, salie, oregano, bieslook… Bind ze bij elkaar met een touwtje (geschikt voor koken), of prop ze gewoon tussen de botten.
Ook knoflook, laurier en specerijen zoals kruidnagel en peperkorrels (dat laatste is niet AIP) zijn perfecte toevoegingen.
Appelciderazijn
Een beetje appelciderazijn helpt om de mineralen uit de botten te trekken. Dit kun je ook vervangen door citroensap.
Instant pot, slowcooker of pan?
Een paar jaar geleden heb ik een Instant Pot gekocht: een snelkookpan en slowcooker in één. Je kunt er soep, stoofpot (rendang..!), pompoenpuree, yoghurt en nog veel meer mee maken. Maar vooral voor bottenbouillon is het een uitkomst. Je gooit alles in de pot, water erbij, paar knopjes indrukken, deksel erop en na een dag is je bouillon klaar.
Heb je voor dit recept dan een Instant Pot nodig? Nee joh, helemaal niet! Gooi alle ingrediënten in een grote pan, water erbij, fornuis aan, deksel erop en na een dag is je bouillon klaar. Het enige is dat je een instant pot rustig kunt laten pruttelen als je niet thuis bent, terwijl je het gasfornuis wel in de gaten wilt houden.
Botten vaker gebruiken?
Kun je de botten vaker dan een keer gebruiken? Toen ik het aan ‘mijn’ slager vroeg, keek hij me aan met één wenkbrauw omhoog. Zijn antwoord was duidelijk: nee, na een dag trekken kun je er niets meer mee. Helder.
Maar een beetje zoeken op internet leverde toch wat andere meningen op. Het hangt onder andere van het soort botten af, kippenbotten zijn sneller ‘op’ dan runderbotten.
Ik ben het as we speak aan het testen. Ik kom er dus op terug 😉
Bottenbouillon invriezen
Ik gebruik graag de Hersluitbare Bewaarzakjes van Ikea. Zodra de bottenbouillon is afgekoeld, vul ik zakjes van verschillende maten en leg ze plat in de vriezer. Zo nemen ze weinig ruimte in en kan ik ze -eenmaal bevroren- rechtop in een vriezerlade zetten. Easy peasy.
Maar er kleven ook nadelen aan plastic bewaarzakken. Ze kunnen bij het ontdooien gaan lekken. Daarom laat ik een zakje altijd in een schaal of diepbord ontdooien. Daarnaast is plastic niet de meest gezonde optie om voedsel in te bewaren. Het is bekend dat schadelijke stoffen in voedsel kunnen ‘lekken’ en zo negatieve invloed op het lichaam kunnen hebben. De bewaarzakjes van Ikea zijn weliswaar vrij van BPA, maar wel gemaakt van polyetheen (of polyethyleen). Echter wordt deze stof als betrouwbaar (genoeg) gezien voor de gezondheid (bron: aHealtylife.nl). Ik zorg er in elk geval altijd voor dat de bottenbouillon goed is afgekoeld voor ik het in de zakjes doe.
Bewaren in glas
Natuurlijk kun je er ook voor kiezen om de bottenbouillon in glas te bewaren. Ik ben groot fan van deze glazen bakjes van Ikea. We hebben een hele stapel in verschillende maten en bewaren hier onze restjes eten in. Ze zijn relatief goedkoop, geschikt voor de oven en vriezer en doordat ze van glas zijn niet schadelijk voor de gezondheid. Ook hier zijn wat nadelen te noemen: omdat het glas is gaat het sneller stuk. Daarnaast nemen de bakken veel ruimte in, ondanks dat ze goed stapelbaar zijn. Om die laatste reden gebruik ik toch liever de hersluitbare bewaarzakjes voor de bottenbouillon.
Houdbaarheid
De bouillon is vers 3 à 4 dagen houdbaar in de koelkast. In de vriezer kun je het tot ongeveer 6 maanden bewaren.
Bottenbouillon (AIP, Paleo)
Benodigdheden
- Grote pan, instant pot of slowcooker
- Schuimspaan (kan ook met gewone lepel)
- Vergiet
- Diepvrieszakjes of -bakjes
Ingrediënten
- 1 kipkarkas van ong. 600 gram
- 1 kg botten (runderknieën, gewrichten, mergpijpjes, schenkel)
- 2 el appelciderazijn
- 2 wortels of 'groentenafval', zie notities in het artikel
- paar stengels bleekselderij of een stuk knolselderij
- 1 ui ongepeld, door de helft
- 4 knoflooktenen ongepeld, gekneusd
- 3 kruidnagels
- 1 bosje kruiden een mix van bijvoorbeeld rozemarijn, tijm, salie, selderij, oregano
- 2 laurierblaadjes
Optioneel
- zout naar smaak kun je ook pas toevoegen als je de bouillon gaat gebruiken
- groenten 'afval' dat je in de vriezer hebt bewaard, zie artikel hierboven
- paar peperkorrels weglaten bij AIP, tenzij al geherintroduceerd
Bereidingswijze
- Doe de botten en het kipkarkas op de bodem van de pan.
- Sprenkel de appelciderazijn over de botten.
- Snijd de groenten grof (schillen is niet nodig, zelfs niet voor de uit en knoflook) en voeg samen met de kruiden toe aan de pan.
- Vul de pan met water tot alles net onder staat.
- Verwarm het, maar breng het nét niet aan de kook. Zorg dus dat het water heet is, maar niet kookt. Gebruik je een Instant Pot? Druk dan op de knop 'Slow Cook' tot het lichtje bij 'High' brandt. Druk op het plusje tot hij op 20 uur staat.
- Laat de bouillon ongeveer 20 à 24 uur trekken. Korter kan ook, maar hoe langer hoe beter de smaken van de kruiden erin kunnen trekken en de gelatine uit de botten, hoe lekkerder.
Zodra het klaar is
- Haal de pan van het vuur en schep met een schuimspaan de groenten en botten in een bak. Giet de bouillon door een vergiet (let wel op dat je er een bak onder zet, anders giet je het zo het putje in!).
- Laat de bouillon afkoelen. Als het buiten koud is, kun je het buiten laten afkoelen. Als het afgekoeld is, zet je het in de koelkast.
- Zodra het koud is, kun je het vet eraf scheppen (optioneel).
- Verdeel de runderbouillon over de bakjes of zakjes. Zet de datum en de hoeveelheid erop.
